Để ướp được 1 kg chè sen, cần từ khoảng 1.100 bông hoa trở lên và phải qua 7 lần ướp…

Gần chục triệu/kg chè sen

Mỗi dịp cận Tết, loại chè sen nổi tiếng năm châu: chè sen Quảng An, Tây Hồ, Hà Nội lại trở nên khan hiếm, Giá loại chè sen này có thể lên tới cả chục triệu đồng nhưng không hề dễ kiếm.

Theo những người dân Quảng An, để làm ra được 1 kg chè sen thương hiệu Quảng An, phải sử dụng đến gạo của 1.400 bông hoa sen. Chè ướp trong 7 lần, mỗi lần 200 bông sen được tách lấy gạo. Cứ 3 ngày phải ướp 1 lần. Sau 7 lần ướp chè được sấy bằng nước nóng cho khô trong khoảng 3 ngày. Công đoạn cuối cùng là sàng sẩy và đóng bao bì cho chè sen.

Đặc biệt, chỉ có giống sen Bách cánh đang được trồng ở khu vực hồ Tây mới có thể tạo ra được loại chè sen đặc biệt này.

Loại sen này có nhiều cánh xếp vào nhau, nhụy vàng thẫm, cánh hồng phớt sắc, màu hồng rất lạ không nhạt không sẫm, hương thơm ngào ngạt. Không chỉ có hoa mà lá cũng mang rất đậm mùi hương, thứ hương ngái nồng của thứ đất bùn vốn trầm lắng cả ngàn năm, vị ngọt của nước Tây Hồ thiêng đất Thăng Long. Bông sen hồ Tây cũng to hơn các bông sen nơi khác, màu hoa hồng tươi, khi nở bung cánh lớn. Một năm trồng sen, thu hoạch vỏn vẹn chỉ trong vài tuần. Hoa sen, lá sen, thân sen, củ sen đều được bà con dùng cho mọi việc.

Vào mùa sen, từ cuối tháng Năm đến đầu tháng Chín, người dân Quảng An thường dậy từ rất sớm, hái những bông hoa vừa chúm chím nở. Sau đó, người ta nhanh chóng tách nhị hoa (hay gạo sen) khỏi bông hoa rồi dùng gạo sen để ướp trà. Chè dùng để ướp phải là thứ trà hảo hạng mua từ miền núi cao của tỉnh Hà Giang. Người dân ở Quảng An phải dậy từ lúc 3-4h sáng để chuẩn bị cho một ngày ướp chè sen.

Để làm ra được những cân chè sen ngon, đúng hương vị yêu cầu rất cao. Hái sen kiêng gió Tây, không thu hái vào ngày mưa, sen hái chỉ từ 5-7h sáng, không cho người phụ nữ đến tháng, những người đi đám ma về hay… tham gia làm sen.

Hái sen kiêng gió Tây, không thu hái vào ngày mưa, sen hái chỉ từ 5-7h sáng, không cho người phụ nữ đến tháng, những người đi đám ma về hay… tham gia làm sen.

Việc đầu tiên, những người thợ sẽ ướp trà với những cánh hoa sen nhỏ trong hai ngày. Sau đó, trà được tách khỏi cánh sen sấy khô rồi mới bắt đầu đem đi ướp. Cứ mỗi 1 kg chè, người ta phải dùng hai lạng gạo sen cho một lần ướp. Ướp xong lại đem sấy khô, ướp tiếp lần hai. Vì hương sen chỉ thoang thoảng, nên để hương sen ngấm sâu vào búp trà, các công đoạn cứ lặp đi lặp lại đến bảy lần mới xong. Mỗi lạng gạo sen phải cần tới 80-100 bông hoa, vì thế, để ướp được 1 kg chè thành phẩm, cần từ khoảng 1.100 bông hoa trở lên.

Mỗi năm, theo tính toán của ông Vũ Hoa Thảo, Chủ nhiệm Hợp tác xã Nông nghiệp Kinh doanh dịch vụ tổng hợp Quảng An, Tây Hồ, 14 hộ làm nghề ướp chè sen ở đây sẽ làm được chừng 1 tấn chè sen. Đây là loại chè đặc biệt, được bán trên thị trường với giá từ 7-8 triệu đồng/cân, thậm chí có lúc lên tới chục triệu đồng/cân, chủ yếu bán cho bà con Việt kiều hoặc cho những người có điều kiện kinh tế. Ngoài làm ướp chè sen truyền thống, hiện tại một số hộ ở Quảng An cũng ướp chè sen theo kiểu ướp “sổi”, chè bọc trong hoa sen và sử dụng ngay.

Việc đầu tiên, những người thợ sẽ ướp trà với những cánh hoa sen nhỏ trong hai ngày. Sau đó, trà được tách khỏi cánh sen sấy khô rồi mới bắt đầu đem đi ướp.

Cẩn thận chè sen giả

Thông tin trên báo Vietnamnet, trên thị trường hiện nay có rất nhiều cửa hàng rao bán chè sen, đặc biệt chè sen Quảng An với giá từ vài trăm nghìn đồng đến vài triệu đồng.

“Chè sen chính hiệu của Quảng An phải là chè sen ướp gạo kỳ công. Thế nhưng, vì số lượng sen không nhiều, công đoạn sản xuất cầu kỳ, mất thời gian nên lượng chè sản xuất ra không đủ đáp ứng nhu cầu. Nhiều hộ chưa làm chè đã có người đặt trước. Do vậy muốn tìm chè sen Quảng An ngoài thị trường rất khó, đặc biệt vào dịp Tết”, ông Thảo khẳng định.

Mỗi lạng gạo sen phải cần tới 80-100 bông hoa, vì thế, để ướp được 1 kg chè thành phẩm, cần từ khoảng 1.100 bông hoa trở lên.

Được biết, để nhân giống sen Tây Hồ phục vụ cho việc làm chè, nhiều người dân Quảng An đã đi tìm vùng nguyên liệu. Thế nhưng, không một địa phương nào có giống sen như Tây Hồ. Thậm chí, một số hộ dân ở đây mang giống sen Tây Hồ đi trồng ở một số đồng đất khác tại Đông Anh, Hà Tây, Hà Nam… nhưng không có kết quả vì hương sen kém thơm, bông nhỏ, thưa.

Hiện nay, ở Quảng An chỉ còn 14 hộ làm nghề ướp chè sen. Diện tích thu hoạch sen chỉ còn 15ha ở đầm Trị, hồ Thủy Sứ, hồ Đầu Đồng và Ao Chùa. Chính vì vậy, số lượng sen ướp ra càng ít.

Ngay như gia đình ông Thảo, lượng chè ướp sen làm được bao nhiêu bán hết. Ông chỉ để lại một vài cân để biếu vào dịp Tết. “Nếu đi mua chè sen thương hiệu Quảng An phải xem xét thật kỹ. Số lượng sen cung cấp để ướp chè cho chính người Quảng An không đủ, Hợp tác xã không bán sen cho người ngoài, chỉ bán một số lượng nhỏ cho khách tham quan, nếu nhiều nơi bán chè sen Quảng An là điều vô lý”, ông Thảo khuyến cáo.

Theo nhiều người “sành” về uống chè, cách phân biệt chè sen thật với giả cũng không khó. Chè sen thật vị trà thơm nhẹ, đượm lâu, thanh mát, uống đến ấm thứ ba vị trà nhạt nhưng hương sen còn. Nếu là chè sen giả, pha hương liệu, ấm trà đầu hương rất nồng, hơi hăng. Đến ấm thứ hai đã mất hương vị.

Ngọc Anh (Tổng hợp)